Verpleegkundige Adviesraad (VAR), wat is het en wat kun je ermee?

Lid zijn van een VAR geeft een extra dimensie aan je reguliere werk. Het is een mooie vorm van specifieke (mede)zeggenschap gericht op de professionaliteit van de verpleegkundige, verzorgende en of (paramedische) zorgprofessional. Het is leerzaam, uitdagend en uitstekend voor je eigen ontwikkeling. Maar het werk van een VAR wordt vaak als complex en veel ervaren waarbij het niet altijd even  duidelijk is waar prioriteit aan gegeven moet worden. Soms zien VAR’en door de bomen het bos niet meer en beginnen dan maar de eerste bomen die ze zien te kappen. Een bijna onmogelijke opgave; niet effectief en weinig efficiënt.

Vanaf 1 juli 2023 is er een wettelijke verplichting (geregeld in de Wkkgz) om zorgprofessionals invloed uit te laten oefenen over beleid dat over hen en hun beroep(sinhoud) gaat. Michiel van Vliet (eigenaar Zetje) coacht en begeleidt Verpleegkundige Adviesraden. Hij ervaart regelmatig dat er nog veel angst in een VAR zit. “Bang om iets te vergeten, bang om niet de juiste adviezen te geven, bang voor de reactie van de achterban, etc.”. Vanwege zijn kennis en de actualiteit van het onderwerp vroegen we hem het hemd van het lijf.     

Wat is een Verpleegkundige Adviesraad (VAR)

Een VAR is een vorm van medezeggenschap; een adviesorgaan voor de bestuurder van de organisatie. Medezeggenschap betrekt medewerkers bij de totstandkoming van besluiten in de organisatie. Via medezeggenschap kunnen de medewerkers invloed uitoefenen op het beleid en de gang van zaken in de onderneming waarin zij werken. Zo krijgt de bestuurder belangrijke informatie vanaf de werkvloer en kan daarmee haar voordeel doen. Bijvoorbeeld bij het bepalen van het te voeren beleid en bij besluitvorming.

Doelstellingen VAR

Uiteraard heeft elke VAR zijn eigen specifieke doelen en aandachtsgebieden. Globaal en algemeen gesteld is het doel voor een VAR: de kwaliteit van de zorg waarborgen en die, waar mogelijk, te verbeteren door, vanuit de optiek van de zorgprofessional:

• In een zo vroeg mogelijk stadium invloed uit te oefenen op het organisatiebeleid.
• De bestuurder, gevraagd en ongevraagd, te adviseren over de vak- en zorginhoudelijke ontwikkelingen.
• De beroepsinhoudelijke ontwikkelingen te volgen en deze, waar nodig en mogelijk, bij collega’s te stimuleren.
• Bij te dragen aan de verdere ontwikkeling van en het stimuleren en uitdragen van zorgprofessional Leiderschap.

Zo draagt de VAR bij aan een grotere betrokkenheid en draagvlak van de zorgprofessionals bij het (nieuwe) beleid van de organisatie.

Verplichting VAR

Medezeggenschap is een belangrijke taak binnen een organisatie. Een VAR is een van de vormen van medezeggenschap waar uiting aan wordt gegeven. Belangrijke samenwerkingspartners zijn de ondernemingsraad (OR), de cliëntenraad (CR) en wanneer aanwezig; de medische staf, vaak verenigd in een vereniging medische staf (VMS).

Vanaf 1 juli 2023 is het dus wettelijk verplicht om zorgprofessionals invloed uit te laten oefenen over beleid dat over hen en hun beroep(sinhoud) gaat.

Wijzigingen in het Wetboek

In artikel 3 van de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) was al het volgende opgenomen:

“De zorgaanbieder organiseert de zorgverlening op zodanige wijze, bedient zich zowel kwalitatief als kwantitatief zodanig van personele en materiële middelen en, voor zover nodig, bouwkundige voorzieningen en, indien hij een instelling is, draagt tevens zorg voor een zodanige toedeling van verantwoordelijkheden, bevoegdheden alsmede afstemmings- en verantwoordingsplichten, dat een en ander redelijkerwijs moet leiden tot het verlenen van goede zorg.”

Aan artikel 3 van de Wkkgz worden als gevolg van de wetswijziging  2 leden toegevoegd. Het betreft de volgende onderdelen:

• “2.De zorgaanbieder, indien hij een instelling is, stelt de zorgverleners die zorg verlenen aan zijn cliënten, in de gelegenheid invloed uit te oefenen op zijn beleid ter uitvoering van het eerste lid.
• 3. Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere regels worden gesteld met betrekking tot de uitvoering van het tweede lid.”

Over de 2 regels wetswijziging zijn ruim 40 pagina’s vol geschreven in de parlementaire geschiedenis.
Er staat onder andere ook het volgende in het kader van de administratieve lasten van de wetswijziging:

De VAR bestaat uit vijf tot vijftien leden die allen twee tot vier uur per week bezig zijn met hun werkzaamheden als lid van de VAR. Daarnaast moet een VAR tussen de € 5.000 en € 10.000 budget hebben voor de bijbehorende activiteiten, waaronder scholing en ontwikkeling. De personeelskosten van een VAR komen ongeveer overeen met één fte. Hoeveel dit uiteindelijk gaat kosten verschilt per instelling en is in sterke mate afhankelijk van de grootte van de instelling.

Michiel van Vliet
Senior communicatie- en gedragstrainer, Teamcoach en VAR- en OR-trainer

Met dank aan Jolande Janssen, advocaat medezeggenschapsrecht bij
De Voort Advocaten | Mediators